Презентация к игре- викторине "Сила языка"

фи махуэ фIыуэ,цIыкIухэ, пщIэ зыхуэтщI ди хьэщIэ лъапIэхэ!

Далее

Анэдэлъхубзэм иIэ къару лъэщымрэ абы и IукIэм псэм кърит гукъыдэжымрэ къызыхэщ джэгу- зэпеуэм фыкъыдогъэблагъэ!

Бзэм и къарур

МУРАДХЭР:

• ЦIыкIухэм бзэр фIыуэ ялъагъуным я гур къыхуэгъэушын;
• Анэдэлъхубзэм хуаIэ гулъытэм хэгъэхъуэн;
• Бзэр шэрыуэу къагъэсэбэпыфу егъэсэн.

Сэ хьэфизу сыкъалъхуауэ щытыгъам, Кавказ, слъагъун папщIэ iуащхьэмахуэ, си нэр къэплъэжынт!

ХЪУЭХЪУКIЭ ДЖЭГУ-ЗЭПЕУЭР КЪЫЗЭIУАХ

• Хъуэхъур ди бэу, дыбагъуэу,
• Губгъуэу диIэр бэвылъэу
• Лъэуджыджэ тхэмыту
• Iей тхэтыныр ди жагъуэу
• Ди жагъуэгъухэр зэгуэпу
• Дяпэ идгъэщ щымыIэу
• Ди фIыгъуэр здэдгуэшу
• Гукъеуэр здэтшэчу
• Ди чэт гъэлъэхъу щымыщIэу
• Дищ1 бэвылъэр темыпыIэу
• Ди хъыджэбзхэр щIыкIафIэу
• Ди щIалэфIхэр лIы хахуэу

• Ди Iуэху дэна ямыщIу
• Iуэху щIэн жаIэм,къэжану
• Нанэ жиIэм едаIуэу
• Дадэ жиIэр я гуапэу
• Пэрытыныр я хьэлу
• ХьэгъуэлIыгъуэр яублэу
• Бланэм хуэдэу гуащIафIэу
• МафIэм хуэдэу къэмыскIэу.
• КIадэу диIэр гъэшылъэу,
• Ди сабийхэр насыпыфIэу
• Ди балигъхэр акъылыфIэу
• ФIыгъуэм дыщымыщIэу
• Хъугъуэф1ыгъуэр ди бащэу
• Илъэсисищэр дыугъащIэ!

»

»

2.ПСАЛЪЭЖЬХЭМКIЭ ЗЭПЕУЭ

• Гуп къэс псалъэжь тхурытху къыхэфщIыкIын хуейщ къывата псалъэхэм.

2.ПСАЛЪЭЖЬХЭМКIЭ ЗЭПЕУЭ

Дыщэхэр

Дыжьынхэр

• Узэгугъур къогугъуж
• Уи анэ къыбжиIэм едаIуэ
• Бзур зыIэтыр дамэщ
• Гъэмахуэм къыумылэжьар
• Акъылым уасэ иIэкъым
• Уи адэм жиIэр гъэзащIэ
• УзэлIалIэр къолIэлIэж
• Гъэсэныгъэм гъунэ иIэкъым
• ЩIымахуэм бгъуэтыжыркъым
• ЦIыхур зыIэтыр акъылщ

• Зи нэхъыжь едаIуэ
• Уи бынхэм къыпхуащIыжынщ
• Зи жьэ куэд жиIэм
• Нэхъыжьыр гъэлъапIи
• Зы хьэщIэм хьэщIэ и жагъуэщи
• И Iэ куэд ищIэркъым
• И Iуэху мэкIуатэ
• Уи щхьэ лъапIэ хъунщ
• Уи адэ-анэм яхуэпщI нэмысыр
• ХьэщIытIыр бысымым и жагъуэщ

Жэуап пэжхэр

Дыщэхэр

• Узэгугъур къогугъуж ,узэлIалIэр къолIэлIэж.
• Уи анэ къыбжиIэм едаIуэ,уи адэм жиIэр гъэзащIэ.
• Бзур зыIэтыр дамэщ,цIыхур зыIэтыр акъылщ.
• Акъылым уасэ иIэкъым,гъэсэныгъэм гъунэ иIэкъым.
• Гъэмахуэм къыумылэжьар щIымахуэм бгъуэтыжыркъым.

Дыжьынхэр

• Зи нэхъыжь едаIуэ иIуэху мэкIуатэ.
• Уи адэ-анэм яхуэпщI нэмысыр ,уи бынхэм къыпхуащIыжынщ.
• Зи жьэ куэд жиIэм и Iэ куэд ищIэркъым.
• Зы хьэщIэм хьэщIэ и жагъуэщи,хьэщIытIыр бысымым и жагъуэщ.
• Нэхъыжьыр гъэлъапIи,уи щхьэ лъапIэ хъунщ.

Адыгагъэм теухуа псалъэжьхэр бзэм къыщагъэсэбэпу егъэсэн .

4.Псалъэжьхэм щыуагъэхэр къыхэгъэкIын

Дыщэхэр

• «КIуэдщ жыпIу уыщымшынэ,мэщIэщ жыпIу уытемыгуышхуэ».
• «Гуыпсысэ псалэ, зыплIыхьи тыс».

Дыжьынхэр

• «Лажьыгэм уегъалъэпIэ,щхьэхьынэгэм уегъэпыуд».
• «Нэсыпншэм мэшхъэм тесыми, хэ къуодзэкъэ»

Жэуап пэжыр

Дыщэхэр

«Куэдщ жыпIэу ущымышынэ,мащIэщ жыпIэу утемыгушхуэ».

«Гупсыси псалъэ, зыплъыхьи тIыс».

Дыжьынхэр

«Лэжьыгъэм уегъэлъапIэ,щхьэхынагъэм уегъэпуд».

«Насыпыншэм махъшэм тесми, хьэ къодзакъэ»

5.ПСЫНЩIЭРЫПСАЛЪЭХЭМКIЭ ЗЭПЕУЭ

• НАНЭРЭ ДАДЭРЭ ЗЭБЛОПСЭЛЪЫКI, КЪЫЗЭБЛОПСЭЛЪЫКIЫЖ.
• Е СЕМЫШУ СЕЗЭША? Е СЕШАУЭ СЫЗЭША?
• ЩАКIУЭ ЩIАКЪУЭМ ЩIАКIУЭ ЩIАГЪЫМ ЩIАКХЪУЭ НЫКЪУЭ ЩIЭЛЪУ ЕХЬ.
• ХЬЭНДЫРКЪУАКЪУЭ ЩIАКЪУЭР КЪУАНЩIЭ ЛЪАКЪУЭМ ЩIОКЪУР.
• КЪЕПСЫР КЪЕПСУ КЪЕПСЫХЫЖРИ, КЪЕПСЫР КЪЕПСРИ БЗЭХЫЖАЩ.

• ПЫЖЬ ПЫЗУ ПЫТУ ИТУ ЩЫТУ ЖЫГ.

6.Псалъэхэм антонимхэр къыхуэхьын.

• ЩIыIэ
• Ин
• Жьы
• Хуабжь
• КIыхь
• IэфI
• Псыф
• Шыбжий сыр
• ЛъапIэ
• Ныбжьэгъу
• ФIей
• Хахуэ
• Хьэлэл
• Губзыгъэ

Жэуап пэжхэр

• ЩIыIэ хуабэ
• Ин цIыкIу
• Жьы щIэ
• Хуабжь хуэм
• КIыхь кIэщI
• IэфI гуащIэ,шугъэ
• Псыф гъущэ
• Шыбжий сыр дэгу
• ЛъапIэ пуд
• Ныбжьэгъу жагъуэгъу
• ФIей къабзэ
• Хахуэ къэрабгъэ
• Хьэлэл быдэ
• Губзыгъэ акъылыншэ

7. Къуажэхьхэр

Къуажэхьхэр жыжьэ къыщожьэ. Абыхэм къагъэлъагъуэ цIыхум и губзыгъагъэр, и акъылыр и жанагъыр. Къуажэхь джэгуным дихьэхырт сабийри балигъри. Къыщыхъу щыIэт къуажэ гъунэгъухэр щызэпеуи, хэт и къуажэхьыр нэхъ дахэми, нэхъ къэщIэгъуейми зэхагъэкIын мурадкIэ.

7.Къуажэхьхэр къэщIэн. псалъэзэблэдзым итхэн.

• 1. ВакIуэ дэкIым кIэлъоджэ, къаджэ-наджэу къекIухь.
• 2. КIуэ пэтми, бжьиз зымыкIу.
• 3. Бырыбыплъ, бырыб лъэщ, зауэлIищэм я напэ.
• 4. Цыпхыдзэр зи пащIэ, хуэмып1ащIэу дзыгъуащэ, гуащэ жьан тIэм дэмыкI, зи кIэ цIыкIур зыгъэджэгу.
• 5. Дэнэ укIуэми пкIэрымыкI.
• 6. Уд фIыцIэ пэ дыд, тхьэкIумакIэм зыхесэ, уэсэпс къехмэ мэмэх, хьэ хыжыгъуэм мэятэ, мэкъуауэгъуэм мэтэдж.
• 7. Башыпэ кIапсэ, кIапсэпэ мастэ.
• 8. Ди гуэн цIыкIу лы изщ.
• 9. Хэт къакIуэми фIэхъус ирех.
• 10. ЩабэрыкIуэ, мэз кIуэрей.
• 11(Къехыу: Нашэ-къашэ, хьэ лъакъуэжь, и нэр къопщ, и пщэр кумбщ, «жьгъумпIыкъ» жеIэри псым хопкIэж).

  Къуажэхьхэр псалъэзэблэдзым итхэн

8. IуэрыIуатэмкIэ упщIэхэм жэуап етын

• Нарт лIыхъужь нэхъыщхьэщ, лIы фIыцIэ гъущIынэщ,зи мэIуху дыщафэ, афэр зи джанэ куэщI, дыгъэр зи пыIэ щыгу. Хэт хъуну ар?
• ЩIым гъунэ зэримыIэр, цIыхум и Iэплъэпкъыр цIыхум нэхърэ зэрынэхъ быдэр къэзыхутар сыт хуэдэ нарт лIыхъужь?
• Чынтыр зи ныкъуэкъуэгъу, хьэрхуэрэгъу зи бащэ, хьэхуншэ шу, и шабзащхьэ мэзышхуэ хуэдэщ; и дамэ ижьым дыгъэр къыщопс,и дамэ сэмэгум уэсыр къыщос. Хэт хъуну ар?
• Сосрыкъуэ и шым дауэт зэреджэр?
• Нарт жылэр зэчэнджэщыну, унафэ ящIыну щызэхуэсу щыта щIыпIэм дауэт зэреджэр?
• Сыт хуэдэ нарт пшыналъэ зыщыщыр мы пычыгъуэр:

«СЭТЭНЕЙ БЛИТI ЗЭТЕЛЪЫМ

ЗЭБЛЭДЗЫП1ЭМ БАШ НЫХЕIУ

БАШ ЩЫХИIУМ БЛИТIЫР КЪАЩТЭРИ

Я ШЭРЭЗХЭР КЪРАДЗАУЭ, ЗЫЗЭРАДЗЭУЭ ЩIАДЗАЩ»

9. Гуп пашэхэм я зэпеуэ. Псалъэрыджэгу.

Иджыпсту гуп къэс я пашэхэр зэпедгъэуэнщ. Адыгэбзэр мыхьэнэншу, къулейсызу жаIэр. Ар пэжкъым. Иджыпсту ар зэрыкъулейр наIуэ къащIыну абыхэм «Анэдэлъхубзэ» псалъэм хэт псалъэ нэхъыбэ къыхимыгъэкIрэ. Сыт хуэдэ псалъэ лъэпкъыгъуэри хъунущ.

Ди зэпеуэм и кIэухыу зыкъыфхуэзгъэзэнущ хъуэхъу псалъэкIэ:

Нобэ мыбы кърихьэлIахэм, гугъу къыддехьахэм:

Фи гъащIэр кIыхьу,

Фи нэмысыр лъагэу,

Фи насыпыр куууэ,

Фи акъылыр хурикъуу,

Гухэхъуэр фи куэду,

Тхьэм куэдрэ фытхуигъэпсэу!

УЗЫНШЭУ ФЫЩЫТХЭ !

Зы Хэку,

зы хабзэ,

зы бзэ,

зы лъэпкъ!