Рабочая программа по башкирской литературе

МУНИЦИПАЛЬНОЕ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ

ОСНОВНАЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА С.ТАКТАГУЛОВО

МУНИЦИПАЛЬНОГО РАЙОНА БАКАЛИНСКИЙ РАЙОН РЕСПУБЛИКИ БАШКОРТОСТАН

РАБОЧАЯ ПРОГРАММА ПО БАШКИРСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ

6 класс

ДЛЯ ОБУЧАЮЩИХСЯ ОСНОВНОГО ОБЩЕГО ОБРАЗОВАНИЯ

Срок реализации рабочей программы: 20__-20__ учебные годы

• Рабочая программа учебного предмета «Башкирская литература» составлена с учетом:

• Примерные образовательные программы по предмету «Башкирская литература». Составитель: М.Б. Юлмухаметов для 5 – 11 классов общеобразовательных организаций с родным (башкирским) языком обучения . Уфа: Китап, 2017г., рекомендованной Министерством Образования Республики Башкортостан.

• Закона Республики Башкортостан «О Республиканском комплекте учебников для общеобразовательных учреждений» (в ред. №367-з от 03.11.2006 г.)

• ООП ООО МОБУ ООШ с. Тактагулово – II ступень обучения;

Составитель: Раянова Нурия Гаделяновна

Год составления рабочей программы: 20__ г

1. Уҡыу предметын үҙләштереүҙең предмет-ара һөҙөмтәләре:

«Башҡорт әҙәбиәте» предметын өйрәнеүҙең шәхси һөҙөмтәләре булып уҡыусыларҙа формалаштырылған түбәндәге сифаттар тора:

- Тыуған илгә, уның теленә, мәҙәниәтенә, тарихына һөйөү һәм хөрмәт;

- төрлө ситуацияларҙа йәштәштәре һәм ололар менән хеҙмәттәшлек күнекмәһе, конфликтлы һәм бәхәсле ситуацияларҙан сығыу юлын белеү, толерантлыҡ;

- әҫәрҙәге геройҙарҙың ҡылыҡтарына дөрөҫ баһа биреү;

- хислелек, үҙеңдең хис-тойғоларыңды аңлай һәм билдәләй (әйтә) белеү;

- башҡа кешеләрҙең хис-тойғоларын аңлай һәм билдәләй белеү, уртаҡлаша алыу;

- матурлыҡ тойғоһо – тәбиғәт матурлығын күрә белеү, йәнле тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш;

- нәфис һүҙҙең матурлығын тоя белеү,үҙеңдең телмәреңде камиллаштырыуға ынтылыу;

- ғаилә ҡиммәттәрен аңлау, үҙеңдең яҡындарыңа ҡарата ихтирам, рәхмәт, яуаплылыҡ тойғолары;

- текст авторы менән диалог ҡороуға ҡыҙыҡһыныу,уҡыуға ихтыяж;

- үҙеңдең һәм әйләнә-тирәңдәге кешеләрҙең ҡылыҡтарына дөрөҫ баһа биреү;

- мораль тәртип ҡағиҙәләрен көйләүсеэтик тойғолар – намыҫлана, ояла белеү, ғәйебеңде танып ғәфү үтенеү.

Был һөҙөмтәләргә ирешеү сараһы булып әҙәби әҫәрҙәрҙең текстары, уларға бирелгән һорауҙар һәм эштәр, һөҙөмтәле уҡыу технологияһы тора.

«Башҡорт әҙәбиәте» предметының дөйөм (метапредмет) һөҙөмтәләре булып универсаль уҡыу эшмәкәрлеген (УУЭ) формалаштырыу тора.

Көйләүсе универсаль уҡыу эшмәкәрлеге:

- дәрестең темаһын һәм маҡсатын үҙ аллы табып әйтә белеү;

- уҡытыусы менән берлектә уҡыу проблемаһын сисеүҙең планын төҙөү;

- ҡуйылған маҡсатҡа ирешеү өсөн планды тормошҡа ашырыу, кәрәк осраҡта үҙеңдең эшмәкәрлегеңә төҙәтмәләр индереү;

- уҡытыусы менән берлектә баһалау критерийҙарын билдәләү һәм шуға ярашлы үҙеңдең һәм иптәштәреңдең эшенә баһа бирә белеү.

Универсаль уҡыу эшмәкәрлеген формалаштырыу сараһы булып һөҙөмтәле уҡыу технологияһы һәм уҡыусыларҙың уҡыуҙағы уңыштарын баһалау технологияһы тора.

Танып-белеү универсаль уҡыу эшмәкәрлеге:

- текстағы мәғлүмәттең бөтөн төрҙәрен дә иҫәпкә алыу;

- уҡыу төрҙәрен маҡсатҡа ярашлы файҙаланыу: текст менән танышыу өсөн уҡыу, күҙ йүгертеп уҡып сығыу, мәғлүмәт алыу өсөн ентекләп уҡыу;

телмәр ситуацияһына ярашлы үҙеңдең фекереңде телдән әйтеү төрлө формала бирелгән мәғлүмәтте таба белеү (тотош текст, иллюстрация, схема, таблица);

- мәғлүмәтте бер форманан икенсе формаға үҙгәртә белеү (план, схема, таблица төҙөү);

- һүҙлектәр, белешмә материал менән менән файҙалана белеү;

- анализлай һәм синтезлай белеү; - сәбәп-һөҙөмтә бәйләнештәрен урынлаштыра белеү; - фекерләй белеү;

Танып-белеү УУЭ үҫтереү сараһы булып дәреслектең текстары һәм уның методик аппараты, һөҙөмтәле уҡыу технологияһы тора.

Коммуникатив универсаль уҡыу эшмәкәрлеге:

- Телдән һәм яҙма формала яуап бирә белеү;

- телмәр сараларын төрлө коммуникатив мәсьәләләрҙе сисеүҙә дөрөҫ ҡулланыу, телмәрҙең диалогик һәм монологик формаларын яҡшы белеү;

- үҙеңдең фекереңде нигеҙләй белеү һәм дөрөҫ итеп башҡаларға еткерә алыу;

- башҡаларҙы ла ишетә һәм тыңлай белеү, уларҙың ҡараштарын аңларға тырышыу, кәрәк булғанда үҙеңдең ҡарашыңды төҙәтә белеү;

- дөйөм эшмәкәрлек барышында ҡарар ҡабул итә белеү;

- һорауҙар бирә белеү.

2. Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе

Алтын һуҡмаҡ.

С.Әлибаев “Мәктәп юлы”, Я.Вәлиев “Беренсе көн”, Я.Ҡолмой “Мәктәп”, Р.Фәхретдин“Мәктәп”.

Уйҙың күрке – тел, телдең күрке – һүҙ.

З. Биишева «Башҡорт теле», Ҡ.Аралбай “Башҡорт Ҡоролтайына” , Р. Бикбаев “Халҡыма хат”.

Әҫәрҙәрҙә яҡтылыҡты, яңылыҡты данлау, йәмғиәтте яңыртыу, үҙгәртеп ҡороуға саҡырыу.Кешелек тормошонда һүҙҙең әһәмиәтен, туған телдең матурлығын, нәфислеген, яғымлылығын данлау.

Ил ҡеүәте – икмәктә.

Г. Юнысова “Ер улына”.

Шиғырҙа игенсе хеҙмәтен данлау, юғары баһалау, халыҡ тормошондағы әһәмиәтен аңлатыу.Игенсе образы.

Д.Бүләков “Ҡара икмәк”.

Әҙәбиәт теорияһы: Хикәйәләү тураһында төшөнсә.

Ф. Чанышева «Икмәк еҫе».

Ә. Вахитов “Өс бөртөк бойҙай”.

Әҫәрҙә Бөйөк Ватан һуғышы һәм һуғыштан һуңғы осорҙағы тормошто, халыҡтың көрәше, фажиғәләрен,батырлыҡтарын, хеҙмәтен, ауырлыҡты еңә белеүҙәрен тасуирлау. Әҫәрҙәрҙәге төп образдар.

Халыҡ һүҙен ташлама.

Халыҡ ижады буйынса V класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау, тәрәнәйтеү. Халыҡ ижады жанрҙары тураһында төшөнсә.

«Урал батыр»әкиәтенең йөкмәткеһе. Халыҡтың ауыр тормошон кәүҙәләндереү.Урал батыр образында халыҡ бәхет өсөн көрәш һәм халыҡҡа хеҙмәт итеү идеяһының сағылышы.Әкиәттең художество үҙенсәлектәре (эпитет, гипербола, ҡабатлауҙар), теленең байлығы, образлылығы.

«Ҡариҙел» әкиәтенең йөкмәткеһе, жанр үҙенсәлектәре өҫтөндә күҙәтеүҙәр.

“Герман һуғышы бәйеттәре”. Беренсе Бөтә донъя һуғышы картиналарын кәүҙәләндереү.Империалистик һуғыштың халыҡ мәнфәғәттәренән алыҫ булыуын, һалдаттар араһында революцион фекер тарала барыуын, уларҙың азатлыҡҡа, тыныс тормошҡа ынтылыуын күрһәтеү.

“Дон далаларында”. Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында ауыр һалдат юлын бәйән итеү.Яңы йөкмәткеле , яңы идея йүнәлешле һәм оптимистик характерҙа булыуы.

Таҡмаҡтар.

“Егеттәр” таҡмағында немец-фашистик илбаҫарҙарына ҡаршы алып барылған Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан башҡорт егеттәренең батырлыҡтарын, еңеүгә булған ышанысын һәм рух күтәренкелеген күрһәтеү.

Уҡытыусы! Ошо исемдән дә юғарыраҡ ниндәй исем бар?!

К.Кинйәбулатова “Уҡытыусым!”, Л.Яҡшыбаева “Уҡытыусы – ул белем биреүсе лә, икенсе әсәй ҙә”, Р.Шаммас “Уҡытыусыға”,

Ф.Иҫәнғолов “Уҡытыусы Ғүмәров”

Беҙҙең боронғо әҙәбиәтебеҙ.

Табын ҡәбиләһенең Ҡара Табын ырыуы шәжәрәһе. Шәжәрә тураһында.

С.Сараи “Парсалар”.

Ата-олатайҙарҙың да төйәге.

Т.Йосопов “Ай Уралым, Уралым”, Н.Иҙелбай “Салауат ташы”, Ж.Кейекбаев “Урал тураһында ҡобайыр”

Батырҙарҙы яуҙа күп күрҙек, Салауаттай батыр юҡ икән…

С.Юлаев “Ағиҙелкәй аға ҡая аралап...”, Юлай менән Салауат, М.Иҙелбаев “Төш”.

Әҙәбиәт теорияһы: Образ тураһында төшөнсә.

Р.Ғарипов “Салауат батыр”.

Әҫәрҙәрҙә халыҡтың азатлыҡ өсөн көрәшен, Салауат исеменең үлемһеҙлеген, халыҡ тарихы көрәшендәге ролен күрһәтеү.

Башҡортостан – гөлбостан…

Ш. Бабич «Башҡортостан», Ялыҡ Бурнаҡ улы, З.Биишева «Башҡортостан», Н.Нәжми «Башҡортостан».

Шиғырҙарҙа тыуған ерҙе һағыныу, уның тәбиғәтен маҡтау идеяһы.Шиғыр теле өҫтөндә күҙәтеүҙәр.

Һыҙҙырт, ҡурай, башҡорт моңдарын…

Ҡурай, Н.Ғәлимов “Яуҙан ҡайтҡан ҡурай”, Ҡ. Аралбай “Йомабай ҡурайы”.

Әсәй күңеле – тулы ҡояш.

А. Игебаев “Әсәйемә”, Й.Солтанов “Ҡәнәфер сәскәһе”, Р.Ғарипов “Әсәм ҡулдары”, Бер әсәнең зарыҡҡаны

Яуҙа еңеп ҡайтығыҙ!

Ҡ.Даян “Шаймуратов генерал”, Ә. Бикчәнтәев «Бөркөт һауала үлә», Т.Килмөхәмәтов “Турайғыр”

Тәбиғәт донъяһында…

Г. Юнысова «Талы бөгөлөп тора», Ф.Ғөбәйҙуллина “Умырзая”, А. Игебаев «Сыйырсығым», Р.Назаров “Офоҡтағы ҡояш”,

С.Яҡупов “Ҡарабаш турғай”

Туғандаш халыҡтар әҙәбиәте.

Ғ.Туҡай “Шүрәле”, В.Бианки “Ҡоторған тейен”, И.Йосопов “Ҡара бүрек тураһында һүҙ”.

Һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү

1. Дәрес һаны буйынса тематик планлаштырыу

4. Календарь-тематик план