Біліктілікті жетілдіру-шығармашылық жұмыстың негізі

БІЛІКТІЛІКТІ ЖЕТІЛДІРУ-ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ НЕГІЗІ

Кушукбаева Динара Жабайхановна

Алмалы орта мектебінің бастауыш сынып мұғалімі

Алмалы ауылы, Сарқан ауданы, Алматы облысы

Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі білім беруді дамыту Тұжырымдамасында «Білім берудің қазіргі кездегі мақсаты- білім алып, білік пен дағдыға қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес әлеуметтік және кәсіби біліктілікке – ақпартты өзі іздеп табу, талдау және ұтымды пайдалану, жылдап өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеге лайықты өмір сүру және жұмыс істеу болып табылады», -делінген. Өркениетті елдердің арасынан орын алу үшін ең бірінші білім саласын жаңа мүмкіндіктерге көтеруді мақсат етіп қойды. Осыған орай, тәуелсіз мемлекетімізде еңбекқор, кәсібін терең түсінетін, өзінің білімі мен іскерлігін жан-жақты қолдана білетін мамандар даярлау қажеттілігі туды. Өйткені, кез-келген мемлекеттің жоғарғы мектебінің маңызды әлеумеметтік қызметі - болашақ маманның өз мүмкіндіктерін көрсете алуына жағдай туғызу болып табылады. Педагогтың кәсібилігі оның кәсіби жарамдылығымен, кәсіби жол табуымен, дербес дамуымен, яғни өз бойында кәсіби қызметті орындау үшін қажетті қасиеттерді мақсатты түрде қалыптастыруымен анықталады.

Қазіргі заманғы педагогтың, айрықша шеберлік белгілері:

• ұдайы өзін-өзі жетілдіру
• өзіне -өзі сын тұрғысынан қарау
• білімдарлық және жоғарғы еңбек мәдениеті болып табылады

Осы бағытта мемлекет ұстаздар қауымының жұмысын жеңілдетуде ақпараттық технлогияны жаппай қолдануды, интернет, электронды оқулық, интерактивті тақтаны пайдалана отырып, ОН-ЛАЙН режімінде нәтижелі жұмыстар көрсетуге бағытталуларына жол ашып отыр.

Бұл жұмыстарды жүзеге асыруда, біріншіден ұстаздар кәсіби біліктіліктерін заманауй талаптарға сай арттыру, екіншіден оқушыларға талап қоюды күшейтіп, білімділік қай заманда да адамзаттың рухани сұраныстарының ішіндегі ең бірінші кезекте тұратын дүние екеніне көз жеткізу, өз бетімен ізденуге, белсенді тұлға оқушы, мұғалім бағыттаушы болып, шығармашылық жұмыстың негізін қалауды басты мақсат ету.

Халқымыз әрқашан да ұстаз мәртебесін көтеріп, аса жоғары қастерлеп, бағалаған. «Ұстаздық еткен жалықпас, үйретуден балаға», «Адамның адамшылығы жақсы ұстаздан басталады» деп айтқан ұлы Абай атамыз. Ал, чехтің педагогы Я.А. Коменский «Мұғалім мәңгі нұрдың қызметшісі, ол барлық ой мен қимыл әрекетіне ақылдың дәнін сеуіп, нұр құятын тынымсыз жалын иесі» деп, ұстаздар қауымын жоғары бағалаған.

Кәсіби шебер мұғалімнің артықшылығы:

• өз пәнін жетік біліп, оқушыға жан жақты білім алуды үйрететін;
• оқушыдан алған білімін қайта сұрап, талап ететін;
• шығармашылықпен жұмыс істеп, бала психологиясын білетін;
• үнемі өз білімін жетілдіруді мақсат еткен ізденгіш қасиетке толы тұлға екендігі.

Шығармашылық дегеніміз – адамның өмір шындығына, өзін-өзі тануына ұмтылуы, ізденуі.Өмірде дұрыс жол табу үшін адам дұрыс ой түйіп, өздігінен сапалы, дәлелді шешімдер қабылдай білуге үйрену керек.

Педагогтің өз еңбегіне, сапалы көрсеткішіне зерттеу және талдау жасау біліктілігіне қарай шығармашылық мынандай деңгейлерге бөлінеді:

1. Ақпараттық - өндірушілік: педагог басқаның тәжірибесін ескере отырып, нәтижеге жету жолындағы педагогикалық міндеттерді шешеді, нақты ситуацияларды шешудің тиімділігін талдауды біледі. Бұл педагогикалық шығамашылықтың төменгі деңгейі болып табылады.
2. Бейімділік – болжаушылық: педагог өзіне белгілі ақпараттан оқушылардың потенциялық мүмкіндіктері мен өзіндік жеке қасиеттерін ескере отырып, өзара әрекет әдістерін, құралдарын, тәсілдерін іріктеп, өзгертіп пайдалана біледі. Бұл деңгейде пәнаралық байланыс, саралап оқыту, білім, білік дағдыларын меңгерту жұмыстары жүреді. Бірақ, әліде болса оқушының жеке басын дамытуды оптималды болжау жағдайы жетіспейді. Бұл педагогикалық шығармашылықтың

І деңгейі.

1. Ұтымдылық: педагогтың құрастырушылық – болжаушылық қабілеті байқалады, яғни жаңашылдық, педагогикалық үрдісті мақсатты ұйымдастыру, педагогикалық міндеттерді шешудің қалыптан тыс түрлерін қолдану, т.б. ІІ деңгейі.
2. Зерттеушілік: педагог өз ізденісінің тұжырымдамалық негізін анықтай біледі, оларды еркін қисындырады. Оның нәтижесін зерттеу негізінде өзінің жүйесін дайындайды.
3. Креативтік – болжаушылық: педагог жоғары міндеттерді ұсыну және оларды шешудің әдістерін негіздеу қабілеттерін көрсетеді. Мұндай қызмет нәтижесінде өмірлік шығармашылық инновациялық тұлға қалыптасады.

Шығармашылыққа баулуда осы деңгейлерді бойынан өткізген ұстаз ғана нәтижелікке әр оқушыны жетелей алады.

Қазіргі заманғы мұғалім үшін ешқашан да қол жеткен межеде қалып қоймай, қайткенде де алға қарай ұмтылу өте маңызды. Өйткені мұғалім еңбегі – шексіз шығармашылық үшін сарқылмас қайнар көз, сондықтан қазіргі заман мұғалімдерінен іздену мен оқыту техлогияларды мейлінше кеңінен қолдану қажеттілігі туындап отыр.

Оқыту технологияларын қолдану бала тек бір нәрсеге үйренуші ғана емес, өзіндік ой – пікірі бар жан-жақты дамыған құзіретті тұлға дәрежесіне дейін тәрбиелеуді мұра тұтады. Қазіргі таңда жиі қолданылып жүрген технологиялардың бірі – “Модулдік оқыту” технологиясы

Бұл технология - білімділік мақсатқа қол жеткізудегі оқушы мен мұғалімнің жүйелі, тұжырымдамалы, нормативті, объективті, көпнұсқалы әрекеті

Модуль дегеніміз – қандай да бір жүйенің, ұйымның анықталатын, біршама дербес бөлігі.

Оқу модулi – оқу ақпаратының бiршама дербес блогы, оған оқу мақсаттары мен мiндеттерi, әдiстемелiк нұсқаулар, шамамен алғандағы iс-әрекеттер негiзi, оқу қызметiн атқару жетiстiгiн бақылау (өзiн-өзi бақылау) құралдары енедi

Мақсаты: оқу үрдісінде оқушылардың шығармашылығын дамытуға қолайлы жағдай туғызу

Міндеті:

• жеке тұлғаның қажеттіліктерін қанағаттандыру;
• таным үрдістерін дамыту;
• танымдық қабілеттерін дамыту;
• сөздік қорын дамыту;
• оқу себептілігінің өзгеруі.

Ерекшеліктері:

1. Оқушыларды оқытудың мақсатымен таныстыру;
2. Сыныпта берілген блок (мазмұны бойынша жақын) тарау бойынша жалпы оқыту модулінің мазмұнымен таныстыру;
3. Мұғалімнің материалды қысқаша түсіндіруі (сызба, график, кесте және т.б.);
4. Оқушыларға оқу материалын зерттеу жұмысы негізінде беру;
5. Оқушылардың әрбір сабақта іс-әрекетін бағалау үшін диалогтық қарым-қатынас негізінде оқушының танымдық іс-әрекетін ұйымдастыру;
6. Жалпы тарауды, тақырыпты 4-7 рет қайталау негізінде оқу материалын меңгерту;
7. Барлық тақырып бойынша тест (сынақ, сынақхат, бақылау жұмысы т.б.) жүргізу.

Нәтижесінде: мұғалім бағыттаушы, оқушы өз жұмыстарына қорытынды шығаратын белсенді тұлға ретінде қалыптасады.

Мақсаты:Ойын арқылы білімдерін пысықтау, ойлау, сөйлеу қабілеттерін дамыту.

Ойынның шарты: Мұғалім үлестірме материалдарын даярлайды.

5 балдық, 4 балдық және 1 балдық көрсетілген карточкалар.

“Сиқырлы сандықша” сұрақтармен толтырылады, олардың саны оқушылар санынан артық болады. Сұрақтарда алдында өтілген тақырып қамтылуы, бірнеше тақырыпты, әртүрлі талдау тақырыбын қамтуы мүмкін.

Әрбір оқушы кезегімен сұрақ алып, дауыстап оқып, жауап береді де, 1-5 балдық жүйе бойынша тиісті бағасын алады.

Ойынды аяқтай келе, мұғалім әрбір оқушының ойын барысында алған жалпы ұпайын есептеп, соған сәйкес І, ІІ, ІІІ орындарды анықтайды.

Сұрақтары

1. Судың тірі организмге әсері.
2. Судың мөлдірлігін қалай анықтауға болады?
3. Судың бүкіл қасиеттерін талда.
4. Судың буға айналатынын дәлелде.
5. Су – бу – мұз. Осы үшеуін байланыстырып әңгімеле.
6. Күнделікті өмірден судың қасиеті жайында байқағаныңды айт.

Жауаптары:

1. Сусыз өмір жоқ. Өмір көзі – су.
2. Тәжірибе арқылы анықтауға болады. (Сүт пен су арқылы)
3. Су – мөлдір,түссіз,иіссіз пішінсіз аққыш, жабысқақ, жұққыш.
4. Жайылған киім қайнаған су туралы айту.
5. Су ағады, себебі ол сұйық, су буға айналады, мұз болып қатады.
6. Су мөлдір, түссіз, иіссіз,аққыш, жабысқақ, жұққыш, пішіні жоқ.

Деңгейлік тапсырмалар.

Мақсаты: Оқушылардың өз деңгейлері бойынша танымдық, білімдік дағдыларын бақылау.

Шарты: Оқушылар өз даярлық деңгейлеріне қарай тапсырмалар таңдайды. Әр оқушының алдында барлық үш деңгейлі тапсырмалар жатады. Жауап бергеннен кейін, бағалары бағалау парағына қойылады.

ІІІ деңгей

1. Судың түсі жайында әңгімеле.
2. Судың буға айналуын дәлелде.
3. Самаурындағы шай қайнағанда азаяды, неге?

Жауаптары: 1. Судың түсі мөлдір, түссіз, иіссіз, пішінсіз.

2.Суды кез келген ыдысқа құйсаң, ол ағады, су жұғады, бірақ ол жоғалып кетеді, яғни ол буға айналады

3.Самаурындағы шай қайнағанда су буға айналып, біртіндеп жоқ болады

ІІ деңгей

1. Көкжиек сызығы, тұстары болудың қасиеттілігі неде?
2. Ауа мен адамның қатынасын дәлелде.
3. Көктемде мұз бұзылады. Сел жүреді, неге?

Жауаптары:

1.Көкжиектің төрт тұстары болады. Олар: Оңтүстік, Солтүстік,Батыс,Шығыс. Солтүстік пен Батыс орталығы Солтүстік-батыс(СБ), Оңтүстік пен Батыс аралығы-Солтүстік-шығыс(ШС),Оңтүстік пен Шығыс аралығы-Оңтүстік-шиғыс(ОШ) деп аталады.

Жай көзбен қарағанда көз жеткен жерге дейінгі кеңестік”Көкжиек” еп аталады. Ал сол аспан мен жердің астасқан жерінен ойша сызық жүргізсек, оны “Көкжиек сызығы” дейміз

2.Ауасыз өмір жоқ. Ауамен барлық тіті табиғат демалады.

Табиғат, табиғат құбылыстары, адам –бәрі бір тұтас әлем. Табиғат құбылысы мен табиғат байланысы қаншалықты заңды болса, соншалықты адам табиғаттың бір бөлігі екені де заңды.

І деңгей

1. Картадан көкжиек тұстарын анықта.
2. Судың қасиетін тәжірибе түрінде дәлелде.
3. Су туралы мақал – мәтел, нақыл сөздер, жұмбақтар құрастыр (өз қалауыңша).

ІІІ. Үйге тапсырма 42-45 бет оқу.

5-ші сабақ. Тақырыпты қорыту, бекіту сабағы “Баяндама” оқыта үйрету ойыны

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Сабақтың мақсатын айқындап, “Баяндама” оқыту үйрету сабағының жұмыс барысымен таныстыру.

Ойынның мақсаты: Ойлау, рухани бай тілде сөйлеу дағдыларын дамыта отырып, шығармашылыққа баулу.

Ойынның шарты:

1 кезең Оқушыларға бір мәтінді оқуды, соңынан оның мазмұнын сурет, белгі, сызба түрінде береміз. Бұл “шпоргалканы” оқушы өз жағындағы көршісіне береді.

2 кезең. Енді әрқайсысы өз көршісінің суреттерін немесе сызбаларын қолдана отырып, осы мәтін бойынша “Баяндама” жасайды. “Баяндама” мазмұнын неғұрлым кең ашып, оны қорғап, ең жақсы көрнекі құрал ұсынған оқушы «Жеңімпаз» болады.

Оқушыларға берілетін сұрақтар:

1. 1. Судың мөлдірлігін суретте.
   2. Судың бүкіл қасиеттерін талдап жаз.
   3. Көктемде мұз бұзылады. Сел жүреді, неге? Осыны өз байқағаныңмен сызба түрінде көрсет.
   4. Су – еріткіш екенін сипатта.
   5. Суда еритін және ерімейтін заттар жайлы өз ойыңды жаз.

ІV. Сабақты қорытындылау

V. Үйге тапсырма. Сарамандық жұмыс.

Мақсаты: Судың маңызына, қасиеті жөніндегі білімдерін тәжірибе арқылы көз жеткізу

Шарты: Екі стақанға біреуіне сүт, екіншісіне су құйып, ішіне түрлі түсті қағаз барыру, судың мөлдірлігін дәлелдеу.

6-шы сабақ. Сынақ сабағы.

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Сабақтың мақсатын айқындап “сынақ” сабағының жұмыс барысымен таныстару.

Сынақтың мақсаты: Модуль бойынша алған білімдерін пысықтау, тиянақтау, қорытыдылау, бекіту.

Сынақ шарты: Тыңдапым, оқылым,сөйлесім, жазылым, тест сұрақтары бойынша жұмыс істеп,білімдерін шоғырландыру. Бұл жұмыс түріне барлық оқушылар қатысады,білімдері сараланады.

Тыңдалым.

“Су” мәтінін оқып, өздеріңнің ойларыңның түйінін тыңдау (ол магнитофон және т.б. оқылады).

Оқылым.

Плакаттардағы сөздерді оқып мәтінін құру, бір-бірінің мәтінін оқу.

Сөйлесім.

-тақырыпқа байланысты әр оқушыға диолог құрату.

-су не үшін қажет деп ойлайсың?

-су болмаса, өмір болмайды

-қандай нақыл сөздер білесің?

-«Су атасы сүлеймен» т.б.

Жазылым.

Тест сұрақтары

Мақсаты: Алған білімдерінің нітижесін бақылау

Шарты: Тестер міндетті бағдарламалық курс негізінде құрылады. Тестің бірнеше нұсқасы берілуі қажет. Берген жауаптарына қарап бағалары сараланады.

1-нұсқа Жауаптары:

І. Таңдаулы тест.

1.1. “Бір ұрыттам су болса ғой” – деп армандаған кім? .Б)

а) Үсен

б) Асан

г) Қасен

1.2. Атасы мақтап сөйлегенде не дейтін еді? . А)

а) судай мөлдір

б) сүттей ақ

г) мөлдір таза

д) сүттеп ақ, судан таза

ІІ. Толықтыруды талап ететін тест

2.1.Көкжиектің....атты тұстары болады. Оңтүстік, Солтүстік, Шығыс, Батыс

22.3 Сулы жер.. .нулы же

22.4 Су тазалық пен.. көзі. Өмір сүру үшін.. қажет ауа

ІІІ. Балама жауаптары бар тест. 3.1.Аспан мен жерден астасқан жерінен ойша сызық жүргізсек, оны «Көкжиек сызығы» деп атаймыз

«Ия» «Дұрыс» «Дұрыс»

«Жоқ» «Дұрыс емес»

3.2.Сүт- мөлдір, ал су- ақ

«Ия» «Дұрыс»

«Жоқ» «Дұрыс емес» «Дұрыс емес»

Шығармашылық сұрақ тесті.

4 1. Су тақырыбына мақал-мәтелдер ойлап жаз Сулы жер нулы жер

4 2.Су туралы жұмбақтар ойла Түсі мөлдір. Өзі сылдыр

Тест сұрақтары: 11-нұсқа Жауаптары:

І. Таңдаулы тест.

1.1Судың пішіні қандай? А)

а) Дөңгелек

б)Пішінсіз

г) Төртбұрыш

1.2. Атасы мақтап сөйлегенде не дейтін еді? А)

а) судай мөлдір

б) сүттей ақ

г) мөлдір таза

д) сүттеп ақ, судан таза

ІІ. Толықтыруды талап ететін тест

2.1.Көкжиектің....атты тұстары болады. Оңтүстік, Солтүстік, Шығыс, Батыс

2.2 Сүт.. су.. ақ, мөлдір

2.4 Сусыз.. жоқ. тіршілік

ІV. Шығармашылық сұрақ тесті.

4 1. Су тақырыбына төрт жол өлең ойлап жаз

4 2.Су туралы жұмбақтар ойла .

ІІІ. Сабақты қорытындылау.

ІV. Үйге тапсырма.

Қазіргі заманғы мұғалім – жадырап күле алатын және төңірегіндегінің бәріне қызыға қарайтын адам. Өйткені, әзірше бала мұғалімге қызыға қарайды, сондықтан да мектеп өз тұғырынан түскен жоқ, әлі де өз орнында, әлі де жасай береді.

Қазіргі жаңару кезеңінде біздің қоғамымыздың ілгерілеу үрдісінде адам факторы және оны жандандыру, келер өмірінің барлық жақтарын жаңарту, бала тәрбиесінің мәні мен оның мәселелерін күрделендіріп отыр. Осыған байланысты қазіргі заманғы мұғалімге жұмысындағы нәтижесінің сапасын артырудың негізгі бағыты – барлық оқу-тәрбие үрдісіндегі істерінде әр бір баланы құзіретті тұлға деп танып біліп, жан-жақты қалыптастыруда жағдай іздеу мен жаңалыққа, іздемпаздыққа жетелеу.

Қорыта келгенде біліктілікті жетілдіру –шығармашылық жұмыстың негізі болса, инновациялық тұрғыда білім беретін мектеп ұстаздарының алдындағы ең биік меже - әр пәннің өз мазмұнынан туындайтын сан алуан әмбебап тәсілдерді рет-ретімен жүйелеп шәкірттің санасына ұмытылмастай етіп сіңдіру. Сонымен қатар оқыту технологияларын пайдалану мұғалімге оқу үрдісінің құрылымын түбегейлі өзгертуге оқушылардың дүниетанымдарын кеңейтуге және жеке қабілеттерін көру, оны есепке ала отырып дамытуға толық жағдай жасауға мүмкіндік береді.

Пайданылған әдебиеттер:

1.Педагог мамандардың біліктілігін арттыру жүйесінің ғылыми-әдістемелік әлеуеті: жетістіктері және даму болашағы

(облыстық ғылыми практикалық конференциясының материалдары 2011 жыл)

2. Педагогтың құзыреттілігі білім беру сапасын көтерудің факторы ретінде

(облыстық ғылыми - практикалық Интернет - конференциясының материалдары 2010 жыл)

3.21-ші ғасыр педагогикасы мектеп табалдырығында (ақпараттық - әдістемелік дайджест)

4. Алматы облыстық мамандар кәсібін дамыту институты жинақтары:

- Қазіргі кездегі оқытудың педагогикалық технологиялары

- Бәсекеге қабілетті жеке тұлға тәрбиелеуде интерактивтік модульдік оқыту технологиясының тиімділігі

5. Республикалық ғылыми әдістемелік журналдар «Оқыту- тәрбиелеу технологиясы» №3,5 2011жыл, №2 2012 жыл

6. Республикалық педагогиклық газет «Республика ұстаздары» №1-2 2013 жыл