"Үлкенге- құрмет, кішіге - ізет"

Сабақ тақырыбы: «Үлкенге - құрмет, кішіге – ізет» Сыныбы: 10

Өтетін орны: «Қазақ тілі мен әдебиеті» кабинеті Мақсаты: «Сыйластық», «құрмет» адамгершілік құндылықтары туралы түсініктерін кеңейту. Міндеттері: - үлкендер мен кішілер арасындағы сыйластықты түсіндіру; - сыйластықты қарым - қатынас жасау іскерліктерін дамыту,  - үлкендерді сыйлауға, кішілерге қамқор болуға тәрбиелеу; Көрнекі құралдар: дәптер, оқулық, себет, гүлдер, үлкен және кіші ағаш суреттері, ақ қағаздар, жүрекшелер.                    Шаттық шеңбері Қайырлы күн, балалар! Шеңбер болып тұрайық жылы жүзбен,  Бізге келсін қуаныш нұр іздеген,  Шуақ толған жанымыз, жүрегіміз Үлгі алсын көрген жан мына бізден Сендердей ақылды, мейірімді, білімге құштар балаларды көргеніме мен бүгін өте қуаныштымын. Ендеше, сендерде сондай қуанышты жүзбен бір - бірлеріңе күлімсірей қарап, бас иіп амандасайық. Балалардың амандасуы. - Рахмет! Балалар, жаңа бір - бірлеріңмен амандасқандарыңдай, бас иіп сәлемдесу, алғыс айту, тіпті бір ауыз сөз айтпай - ақ та жымиып бас ию - адамға деген құрметті, сыйластықты білдіреді.Сенің айналаңдағы адамдарға деген құрметің жымиып тұрып жылы жүзбен амандасудан басталады.Сый, құрмет үлкенге де, кішіге де көрсетіледі.Тіпті үлкендер өзінен жасы кішілердің әдептілігін, көргендігін,тәрбиесін сыйлап бірінші болып амандасуы да мүмкін. Ризашылықтарын білдіріп, алғыс айтады, баталарын береді. Сабақ тақырыбын хабарлап, дәптерлеріне жаздыру. Әңгімелесу • Өзіңді, өзгені құрметтей білесің бе? • Өзара сыйластыққа қалай жетуге болады? • Достарыңмен арада қандай сыйластық бар? Балалардың өз ойларын еркін айтуына және сыйласымды қарым - қатынас жасау адамның өзіне байланысты екенін түсіндіру.

                                                    Мәтінмен жұмыс

           Мәтінді оқып, талдау арқылы адамның әр ісінде, жүріс - тұрысында сыйластық қажет екенін ұғындыру.             Бұл дүниеде адам өзінің пенделік қасиеттерімен күресе жүріп өзінің адамдық қасиеттерін шыңдап, өзінің пендешіліктерін, басқаша айтқанда өзінің «Қиындығын» жеңіп шығуы қажет. Өйткені, оның бұл дүниедегі бар қайғы-қасіреті оның осы пендешіліктерінен туындайды. Соған орай оның бұл дүниедегі  бақыты да оның өз пендешіліктерін қаншалықты жеңе алғанына байланысты.                                             Ойын - жаттығу. «Құрмет - ізет»         Тақтаға жапырақсыз ағаштардың (үлкен, кіші) суреті салынған плакаттар ілінеді.Оқушыларға қағаздан жасалған ағаш жапырақтары таратылып беріледі. Жапырақтардың артқы бетіне құрметті, ізетті білдіретін сөздер жазылған, ал жолақтарға сөздер жазылмаған. Оқушылар жапырақтардағы сөздерді дауыстап оқып, осы сөздер үлкендер айтатын сөздер болса - «үлкен ағашқа», кішілер айтатын сөздер болса - «кіші ағашқа» іледі. Жапырақтардағы сөздердің үлгісі: өтіңіз, жолыңыз болсын, сізге рахмет, отырыңыз, ғафу етіңіз, сау болыңыз, алыңыз, айтыңыз, кешіріңіз, ала ғой, тыңдай ғой, кешірім ет, сау бол, айта ғой, көмектес, жол бер, сыйлы бол, әдепті бол, сыпайы бол.  

           Ойын - жаттығу бойынша орындалған тапсырма нәтижесін қорытындылау - Балалар, енді үлкен ағашқа ілінген сөздер үлкенге құрметті білдіреді, сондықтан оны «Құрмет» ағашы, ал кіші ағашқа ілінген сөздер кішіге ізетті білдіреді, сондықтан оны «Ізет ағашы» деп атайық. Рахмет!Балалар, тапсырманы ойдағыдай орындап шықтыңдар деп ойлаймын.Енді, оқулығымызда берілген жаңа ақпаратпен танысайық.                                                                 Жаңа ақпарат          Адамдар бір - бірін сыйлап, түсіне білсе жақсы қарым - қатынас жасауға қол жеткізеді.Өзара сыйластық достыққа әкеледі. Өмірде адамдар бір - бірін кешіре, түсіне білгенде ізгілікке жетуге болатынын және өзара сыйластық қана достыққа әкелетінін түсіндіру.                                                                            (Жаңа ақпаратты дәптерлеріне жаздыру.) Сергіту сәті. «Кір жуу»

Кері байланыс

            Бүгінгі сабағымызда айтылған ой - пікірлерді қалай түсінгендеріңді байқау үшін мен, сендерге мынадай тапсырма бергелі тұрмын. 1 топқа тапсырма: «Менің айтар ақылым» Бос жолдарға қарындасыңа (сіңлі) , ініңе арнап ақыл хат жаз. 2 топқа тапсырма : «Менің тыңдар ақылым» Бос жолдарға үйдегі үлкендердің өзіңе айтатын ақылдарын жаз.                                                                                                     (Жариялау). Мұғалім:

Бәрін де жақсы көремін,  Үнемі көмек беремін. Үлкенді сыйлау - кішілік,  Үлгілі мінез - кісілік. Осындай жылы көңіл – күймен бүгінгі сабағымызды аяқтаймыз.