Паскаль - программалау тілі

Саба?ты? та?ырыбы: Паскаль – программалау тілі. Паскаль тіліні? негізгі элементтері.

Тілді? алфавиті. Программалау тіліні? синтаксистік

диаграммалары. Тілді? ?арапайым обьектілері.

Саба?ты? ма?саты:

Білімділігі: О?ушылар?а Паскаль программалау тілі ж?не оны? негізгі элементтері, Паскаль ортасы туралы толы? т?сінік беру;

Дамытушылы?ы: О?ушыларды алгоритмні? командаларымен ж?не ??рылыммен таныстыра отырып, алгоритм ??ру да?дыларын ?алыптастыру, логикалы? ой-?рістерін дамыту;

Т?рбиелік: О?ушыларды ??ыптылы??а, жина?ылы??а, адамгершілікке т?рбиелеу.

Саба?ты? т?рі: Білім білікті ?алыптастыру саба?ы

АКТ ??ралдары: дербес комрьютер, интерактивті та?та, ?аламтор ж?йесі, 12-15 слайдтан т?ратын презентация.

Саба?ты? барысы:

1. ?йымдастыру

2. ?ткен материалды ?айталау.

3. Жа?а саба?ты т?сіндіру

4. Саба?ты бекіту

5. ?йге тапсырма

6. Ба?алау.

І. ?йымдастыру (2-3 мин)

Журнал бойынша о?ушылардыы? саба??а ?атысуын тексеріп, саба??а назарын аудару.

Ба?алау тая?шаларын тарату.

ІІ. ?ткен материалды ?айталдау с?ра?тары (1-слайд)

• Алгоритм командалары есеп шартына байланысты ?алай б?лінеді?
• Жай ж?не ??рама командаларды? айырмашылы?тары ?андай?
• Сызы?ты? алгоритм дегеніміз не?
• Тарма?талу алгоритмі мен циклдік алгоритмні? айырмашылы?ы ?андай?
• Компьютерде есеп шы?ару ?андай кезе?дерден т?рады?

ІІІ. Жа?а саба?ты т?сіндіру: (2-8 слайдтар)

Паскаль тілін 1968-1971 жылдары Швейцарияда профессор Никлаус Вирт о?ып-?йренуге ?олайлы программалау тілі ретінде ?сын?ан болатын. Паскаль тілі ?зіні? ?арапайымдылы?ыны? ж?не тиімділігіні? ар?асында д?ние ж?зіне тез таралды.

Б?л тілде жазыл?ан программа компьютерде орындалу барысында алдымен трансляцияланады (машина тіліне аударылады), объектік программа?а т?рлендіріледі де, содан кейін ?ана орындалады.

Паскаль тіліні? негізгі элементтері

Паскаль тіліндегі программа жеке-жеке жолдардан т?рады. Оларды теру, т?зету арнайы м?тіндік редакторлар ар?ылы ат?арылады. Программада ?рбір жолдан кейін н?ктелі ?тір (;) ?ойылады.

Паскаль тілінде программа ?ш б?ліктен т?рады: та?ырып, сипаттау б?лімі ж?не операторлар б?лімі.

Кез-келген программа Program с?зінен басталып, оны? та?ырыбы жазылады. Б?л б?лім программада?ы айнымалылар, т?ра?тылар т?різді объектілерді? жалпы ?асиеттерін алдын ала аны?тап алу?а к?мектеседі.

Программаны? со??ы ж?не негізгі б?лімі операторлар б?лімі – болып табылады.

Орындалатын іс-?рекеттер, командалар осы б?лімде орналасады. Ол begin т?йінді с?зінен басталып, барлы? ат?арылатын операторлар (командалар) тізбегі жеке-жеке жолдар?а жазылып біткен со? end т?йінді с?зімен ая?талады.

Тілді? алфавиті

Тілді? алфавиті программаны? элементтерін ??руда ?олдану?а болатын символдар жиынынан т?рады. О?ан ?ріптер, цифрлар ж?не арнайы белгілер (символдар) жатады.

Тіл ерекшіліктеріне ?арай символдар тобын шартты т?рде т?мендегі топтар?а жіктеуге болады:

• атаулар (идентификатор);
• цифрлар;
• айыру белгілері;
• арнайы символдар.

Атау символдары ретінде латын алфавитіні? 26 ?ріпі мен цифрлары ?олданылады.

Арнайы символдар?а пунктуация ж?не арифметикалы? операция (амалдар) белгілері жатады.

Арифметикалы? амал белгілері:

(+) – ?осу; (-) –азайту;

(*) – к?бейту; (/) – б?лу.

DIV – ж?не (логикалы? к?бейту) операциясы;

MOD – ?алды?ты табу. Мысалы: 10 MOD 3 амалыны? н?тижесі 1;

Логикалы? амал белгілері:

AND – ж?не (логикалы? к?бейту) операциясы;

OR – немесе (логикалы? ?осу) операциясы;

NOT – емес (терістеу немесе жо??а шы?ару) операциясы;

XOR – арифметикалы? немесе амалы;

SHL – биттер (1 мен 0-дер)тіркесін сол?а ы?ыстыру;

SHR – биттер (1 мен 0-дер)тіркесін о??а ы?ыстыру;

Айыру белгілеріне бос орын, барлы? бас?ару символдары, тыныс белгілері, ENTER (келесі жол?а к?шу) пернесін басу белгісі ж?не т?сініктемелер жатады.

Сонымен айыру белгілері: ____ (бос орын);, (?тір);. (н?кте); : (?ос н?кте); ; (н?ктелі ?тір) ; ` (апостроф); (;); [;] ; {;}.

?атынас та?балары немесе салыстыру белгілері: = (те?), <>(те? емес), < (кіші), >(?лкен), <= (кіші не те?), >= (?лкен не те?).

Программалау тілдерінде «?рнек», «операторлар», «тіл синтаксисі» мен «семантикасы» ??ымдары ке? пайдаланады.

Арифметикалы? немесе логикалы? амалдар та?басымен біріктірілген айнымалар атаулар, функциялар, жиымдар т.б. ма?ынасы бар с?здер тізбегі - ?рнек деп аталады.

Программалау тіліні? белгілі бір іс-?рекетті орындай алатын тияна?ты ма?ынасы бар е? ?арапайым с?йлем – оператор деп аталады.

Тілі объектілерін, я?ни программада?ы пайдаланылатын м?ліметтерді? ??рылымы мен ?йымдастырылуын алдын ала аны?тайтын с?йлемдер жиыны - программаны? сипаттамасы болып табылады.

Синтаксистік диаграммаларда екі геометриялы? фигура тікт?ртб?рыш ж?не (кейде д??гелек) ке? пайдаланады. Тікт?ртб?рыш ішінде тілді? аны?талатын элементтер ал элипс ішінде терминалды? символдар, я?ни аны?тауды ?ажет етпейтін та?бала жазылады.

Тілді? ?арапайым объектілері

Тілді? ?арапайым объектілеріне «сан», «идентификатор», «т?ра?ты», «айнымалы», «функция» ж?не «?рнек» ??ымдары кіреді. Программада?ы негізгі амалдарды? орындалуын керекті м?ліметтерді? санды?, логикалы? немесе символды? (литерлік) м?ндері болады.

1. Сандар. Сандар мен айнымалылар б?тін ж?не на?ты болып б?лінеді. Дербес компьютерде б?тін сандар а?ылшынша integer, на?ты сандар real деп жазылады.

Мысалы: Б?тін сандар: +4, -100, 15743,0 т.б. На?ты сандар: 2.65, 0.5, -0.856, -6.0.

2. Атау – идентификатор (identification – объекті? белгілі бір символдар тіркесін с?йкестігін бекіту) программаны ж?не прграммада?ы т?ра?тыларды, типтерді айнымалаларды, функцияларды, файлдарды т.б. белгілеп жазу ?шін ?ажет.

Идентификатор – міндетті т?рде ?ріптен басталанатын сандар мен ?ріптерді? тізбегіне т?ратын атау.Мысалы: Х, Х1, С?ММА, Р23РН6, МТ54АР т.б.

3. Т?ра?ты немесе константа деп программаны? орындалу барысында бірден санды? мен берсек де немесе оны программаны? сипаттау б?лімінде идентификатор т?рінде белгілеп алып м?н берсек те болады. Олар санды?, символды?, логикалы? ж?не тіркстік (integer, real, boolean, cha string) м?ндерді ?абылдай алады. Логикалы? т?рдегі т?ра?тылар – true (а?и?ат) немесе fallig (жал?ан) м?ндеріні? біріне ие бола алады.

Мысалы: x = 25; y = -0.5; z = 4E15; g = 9.8; pi = 3.14 т.б.

4. Айнымалылар деп программаны? орындалу барысында ?р т?рлі м?ндерді ?абылдай алатын шамаларды айтады. Олар идентификаторлармен белгіленіп, ?р уа?ытта ір т?рлі м?нге ие бола алады. Айнымалылар атауы сипаттау б?лімнде var т?йінді с?зінен кейін орналасады да, атауынан кейін ?ос н?кте ?ойылып, айнымалыны? типі к?рсетіледі.

І?. Саба?ты бекіту: (9-10 слайд)

А) ?айталау с?ра?тары

• Паскаль тілі ?ай жылдардан бастап ?олданыла бастады?
• Паскаль тілінде программа неше б?ліктен т?рады?
• ?10 пернесіні? ?ызметі ?андай?
• ?5 пернесіні? ?ызметі ?андай?
• Паскаль тілінде программаны тексеру ?ай пернені? к?мегімен орындалады?
• АІТ + ?5 пернесі ?андай ?ызмет ат?арады?
• Программаны орындау?а жіберу ?андай пернелер комбинациясы ар?ылы орындалады?

?) Де?гейлік тапсырмалар:

1) 10 б?тін сандар ж?не 10 на?ты сандар тізбегін жаз.

2) ?ай сандар логикалы? т?рдегі т?ра?тылар – true (а?и?ат) немесе fallig (жал?ан) м?ндеріні? біріне ие бола алады?

x = 25; y = -0.5; z = 4E15; g = 9.8; pi = 3.14

3) Program, begin, var, true, fallig, integer, real, end т?йінді с?здері нені к?рсетеді, мысалмен к?рсеті?дер.

?. ?йге тапсырма: ( 11- слайд) §2.1 –§ 2.4 та?ырыпты о?у. 2.1 - 2.2- кесте.

?І.Ба?алау :

Саба? кезе?дері бойынша жина?ан ?пайлары бойынша т?мендегіше ба?аланады.

9 тая?ша – «5»

6 – 8 тая?ша - «4»

4-5 тая?ша – «3»