Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение
«Средняя общеобразовательная школа № 12»
городского округа город Кумертау
Республики Башкортостан
“Башҡорт теле нигеҙендә инглиз телен өйрәнәбеҙ”
темаһына оҫталыҡ класы.
Башҡарыусы :1-cе категориялы инглиз теле уҡытыусыһы Хәсәнова Айгизә Ильшат ҡыҙы.
Тема: Балалар баҡсаhында заманса технологиялар ҡулланып башҡорт теле нигеҙендә инглиз телен өйрәнеү.
Башҡарыусы: Хәсәнова Айгизә Ильшат ҡыҙы ( 1-cе категориялы инглиз теле уҡытыусыһы).
Маҡсат: башҡорт теле, әҙәбиәте нигеҙендә инглиз телен өйрәнеү
Бурыстар һәм мәсьәләләр.
· Уҡыусыларҙың инглиз теле дәрестәрендә телмәр компетентлылығын үҫтереү юлдарын асыҡлау, үҫешен тәьмин итергә йүнәлтелгән дидактик материал туплау һәм системалаштырыу.
· Һәр уҡыусыға инглиз телен практик үҙләштереүгә шарттар тыуҙырыу.
заманса технологиялар ҡулланып башҡорт теле нигеҙендә инглиз телен өйрәнеү
· Уҡыусының танып белеү эшмәкәрлеген әүҙемләштереү.
· Теоретик нигеҙҙәрен билдәләү, ҡулланыу юлдарын күрһәтеү.
Төп өлөш:
Туған тел- һәр белемдең нигеҙе.Һәр телдең артикуляцион базаһы бар,был тел ағзаларының хәрәкәте, торошо менән бәйле. Үҙ телендә һөйләгәндә бала ул турала уйламай,сөнки туған телдә һөйләшеү бәләкәстән тулыһынса автоматлаша.
Әлбиттә, үҙ телен яҡшы белгән кеше сит ил телен дә яҡшыраҡ үҙләштерә. Инглиз һәм башҡорт телдәрендә оҡшаш өндәр бар - был яҡтан башҡорттарға һүҙҙәрҙе дөрөҫ әйтергә, дөрөҫ ятларға еңелерәк. Икенсе яҡтан, башҡорт телен белгән кеше генә инглиз телен еңелерәк өйрәнә, тип тә әйтеп булмай. Телде өйрәнеү күп нәмәнән тора: беренсенән, уҡытыусынан, икенсенән, кешенең һәләтенән, өсөнсөнән, иң мөһиме - уның тырышлығынан. Тәрбиәсе йүнләп уҡытмаһа, башҡорт теле һиңә нисек ярҙам итһен? "Башҡорт теле аша инглиз телен уҡытабыҙ", тигән фекер ҙә йөрөй. Мин бының менән һис тә риза түгелмен, башҡорт теле нигеҙендә, тиһәк - дөрөҫөрәктер.
Инглиз теле дәрестәрендә башҡорт теленә таяныу уйланылған һәм маҡсатлы булырға тейеш.
Бигерәктә балалар баҡсаhында был алымды ярҙамсы сифатында ҡулланыу урынлы. Инглиз телен өйрәнеүҙең башланғыс этабында инглиз һәм башҡорт телендәге оҡшаш өндәрҙең булыуы уңайлы (мәҫәлән, теш араһы өнө [θ] һәм [∂], танау [η ]) өндәре менән оҡшаш Мәҫәлән: беҙ - мы, һеҙ - вы (ҙ[∂].that, this, they), (ҫ[θ]thank, think) киҫеп,(long) [η]) һиңә-тебе, миңә - мне).
Балалар ике телде лә бер рәттән яҡшы белһендәр өсөн ике телдә дидактик уйындар ярҙамға килә. Был уйындарҙы балалар баҡсаһында бик күп ҡулланам һәм һөҙөмтәһен дә күрәм. Шуларҙын ҡайһы берҙәрен һеҙгә тәҡдим итеп киткем килә.
Дәресте мин ғәҙәттә фонетик күнегеүҙән башлыйым.
Балалар ,әйҙәгеҙ “ Өндәр һәм хәрефтәр “ уйынын уйнап алыбыҙ. Мин һеҙгә һүҙҙәр әйтәм,ә һеҙ «ә» хәрефен ишетһәгеҙ, ҡулдарҙы сәпәкәйләйбеҙ. Башланыҡ!
-ә What sound this? Clap your hands when you hear this sound. Are you ready?
( )-cat, white, four, ham, bad
- кеше, өмә, кәбестә, аш, бәрәңге.
-(w)-winter, white, nine, july, Sunday. Well done
- W өнөнә ауаздаш һүҙҙәр: авыл, вагон, тавык, вакыт, авиация.
Дидактик уйын «Мөғжизәле ҡурай»
Уйындын маҡсаты : «Цвета-Төҫтәр-Colours» темаhына hүҙҙәрҙе нығытыу .
Уйын өсөн материалдар: ҡурайҙын таждары сиселеп алына торган булырга тейеш.
1 вариант: Балалар таждарҙын төҫтәрен әйтергә тейештәр
Миҫал өсөн: What colors is it?
– It is white. (red, brown, yellow, green, blue, black, pupple)
-Был ниндәй төҫ? Был аҡ төҫ . (кыҙыл,көрән, hары, йәшел, зәңгәр, ҡара, шәмәхә.)
2 вариант: Мин ҡыҙыл тажды алып бир.
Миҫал өсөн:
–Give me white, red, brown, yellow, green, blue, black, pink
-Миңа аҡ төҫлө тажды бир. (ҡыҙыл, көрән, һары, йәшел, зәңгәр, ҡара, алһыу.
3 вариант: Ҡурайҙын нисә тажы бар?
Миҫал өсөн:
-бер, ике, өс дүрт, биш, алты, ете.
– one, two, three, four, five, six, seven.
Дидактик уйын: «Минен ғаиләм»
Маҡсат: «Моя семья» – «Минен ғаилә» – «My Family» темаhына hүҙҙәрҙе активлаштырыу.
Уйын өсөн материалдар: ғаилә төшөрөлгән фото йәки hүрәт .
Уйын барышы:
1 вариант: ғаилә ағзаларын күрhәт hәм кем икәнен әйт.
Миҫал өсөн:
-This is my mother (father, sister, brother,, grandmother, grandfather)
-Был минем әсәйем (атайым, апайым, өләсәйем, олатайым, ағайым).
2 вариант: hүрәтте hайла hәм hинен ғаиләлә кем бар икәнен әйт.
Миҫал өсөн:
-I have (a father, a mother, a sister, a brother, a grandmother, a grandfather).
-Минен әсәйем бар(атайым, апайым, өләсәйем, ҡартатайым, ағайым).
Дидактик уйын : «Тәмле итеп бешерәбеҙ»
Маҡсат: «Йәшелсәләр һәм еләк-емештәр» – «Vegetables and fruits» темаларына ҡағылган һүҙҙәрҙе активлаштырыу.
Уйын өсөн материалдар: уйынсыҡ йәшелсәләр, емеш-еләк.
Уйын тәртибе:
1 вариант: борщ, компот, салат әҙерләр өсөн кәрәкле йәшелсә йәки емеш-еләкте һайлап ал.
Миҫал өсөн :
-I take a potato (an onion…).
2 вариант: бала үҙенә нимә кәрәк шуны һайлап алырға тейеш:
buy a pear (a tomato…); или I have a cucumber (a carrot…).
Тагы ла башҡорт , инглиз телен балалар баҡсаһында өйрәнгәндә әкиәттәр ярҙамға килә. Без балалар менән « Тирмәкәй» әкиәтен өйрәндек.
Ролдәр:
Сысҡан- a mouse
Бака - лягушка- a frog
Заяц- a hare-ҡуян
Төлке - лиса- a fox
Бүре- a wolf
Айыу - медведь- abear
Реквизиттар: Тирмә, маскалар, костюмдар, аудиояҙма, компьютер
Уҡытыусы: There is a little house in the wood. There is stood a small wooden house (teremok) in the open field. Amouseranby. Hello, little mouse.
Сысҡан: Hello!
Уҡытыусы:: Little mouse, where is your house?
Сысҡан: I am a poor mouse,I have no house!
Уҡытыусы:: Come in to the house!
(под музыку выходит лягушка и видит теремок, стучится)
Лягушка (бака): Һаумыһыгыҙ!. Тирмәлә кем йәшәй?
A mouse: Hello. I’m a mouse. Who are you?
Лягушка: Мин бака. (Я лягушка)
A mouse: Can you jump?
Лягушка: Эйе, мин һикерә беләм (Я умею прыгать).
A mouse: Come in, please.
(под музыку выходит зайчик)
Ahare: Knock- knock.
A mouse: Hello. Who are you?
A hare: Hello. I am a hare.
A mouse:What can you do?
I can count: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10.
A mouse: Come in, please.
(под музыку выходит лиса)
Afox: Тук – тук.
A mouse, hare: Hello. Who are you?
Afox: Һаумыһыгыҙ! Мин төлке. Әйҙәгеҙ уйныйбыҙ!
(Звери выходят из дома и играют в игру «Бармаҡтар»)
Бар минем ике ҡулым,
Ике аяк, бер башым.
Танауым, ике күҙем
Бигерәк матур үҙем!
(под музыку выходит волк)
A wolf: Knock- knock.
A mouse, a hare: Hello.Whoare you?
A wolf: Hello. I am a wolf. I can sing. (Все поют песню “Say hello!”)
A mouse, a frog, a hare, a fox: Come in, please.
(под музыку выходит медведь)
A bear: Тук - тук.
A mouse, a frog, a hare, a fox, a wolf: Who are you?
Айыу: Һаумыһыгыҙ! Мин айыу. Әйҙәгеҙ бергәләп бейейбеҙ. (бөтәһе бергәләп башҡорт көйөнә бейейҙәр).
Шулай итеп башҡорт телен яҡшы белгәс ,инглиз телен бала бер ауырлыҡһыҙ үҙләштера ала. Сит телдәрҙе өйрәнгәнда башҡорт теленен ярҙамы бик ҙур: бигерәктә өндөрҙе,һүҙҙәрҙә үҙләштергәндә.
Ҡулланылған әҙәбиәт:
1.Закирьянов К.З. Активное двуязычие: сущность и функционирование. – Уфа: Китап, 2011.
2. Латыпова Р.М. Важный источник по лексике башкирского языка // Наука и образование в XXI веке. 2013.
3.Нургалина Х.Б. Природа эмоциональной и стилистической маркированности фразеологических единиц. – Уфа, 2013.
28
249 164 
