СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

Хандық дәуір әдебиеті

Категория: Всем учителям

Нажмите, чтобы узнать подробности

Өткізуорны:   Пән: қазақтілі

Сынып: 3-4 «Ә» сынып  Өткізетін мұғалім: 

Сабақтың тақырыбы

«Сөз таптары. Етістіктің жіктелуі»

Сабақтың мақсаты

Сөз таптары мен етістіктің жіктелуі туралы ақпарат алуға бағыттап, оқушылардың алған білімін саралау арқылы, алған білім дағдыларын өз бетінше жаттығу жұмыстарында еркін қолдануын қалыптастыру. Жеке, жұпта, топта жұмыс істеуге, бірін-бірі тыңдауға дағдыланады.

Оқу міндеті

Оқушылардың оқу белсенділігін арттыруда мәтінмен жұмыс жасауда бала жауабы қадағаланады және сол мәтіндегі тапсырма арқылы өз ойын еркін жеткізуге дағдыланады,.

Күтілетін нәтиже

Сөз таптары, етістіктің жіктелуі туралы білетін болады. Сөз таптарын сұрақ қою арқылы таба біледі. Мәтінмен жұмыс жасай отырып, мәтінге зер салады. Сөз таптарын ажырата біледі. Етістікті жіктей алады.

Сабақтың

типі

Жаңа тақырыпты меңгерту

Сабақтың түрі

Танымдық сабақ

Қолданы

латын әдіс-тәсілдер

Жұптық, топтық жұмыс, өзін-өзі бағалау, өзара бағалау, оқыту мен оқудағы жаңа әдіс-тәсілдер, оқытуда  АКТ-ны  пайдалану, сыни тұрғыдан ойлауға үйрету, оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау.

 

Ресурстар

Сабаққа байланысты слайдтар, топтық жұмыстарға арналған құралдар

Пәнаралықбайланыс

Қазақ тілі, сурет, математика

Уақыт

Мұғалімнің

іс-әрекеті

Оқушының

іс-әрекеті

Керекті жабдық-тар

2 мин

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 мин

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5 мин

Сағат тілімен жауап беру

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ұйымдастыру кезеңі.

Ынтымақтастық атмосфера құру.

-Сәлеметсіңдер ме балалар!

-Көңіл- күйлерің қандай?

-Жақсы болса, мына өлең жолдарын бірге қайталайық

Оқушылар менен кейін қайталайды.

1, 2, 3 - бойға берер күш

Сабақты біз бастаймыз,

Қиналсақта саспаймыз,

4 пен 5-ке оқуға

Тәрбиелі болуға,

Ант етеміз бәріміз.

 

 

 

«Әрқашан күн сөнбесін!» жаттығуы Мұғалім тақтаға бұлт басқан күннің суретін іліп қояды. Әр бұлтта тапсырмалар берілген . Соларды орындау барысында күннің көзі ашылады. 

 

 

 

 

 

Демек сабағымыздың тақырыбы:

«Сөз таптары. Етістіктің жіктелуі»

Сабақтың тақырыбы мен мақсаты таныстырылады.

 

 

Жаңа сабақ.

Мағынаны таныту

- Сөз таптары дегеніміз не?

- Сөз таптары нешеге бөлінеді?

- Сөз таптарын ата

- Әр біреуі нені білдіреді, қандай сұрақтарға жауап береді?

- Жауабыңды мысалмен дәлелде

1 тапсырма (жұптық жұмыс)

Семантикалық картамен жұмыс Сөздерді сөз таптарына қарай ажырату.

Сөз

таптары

Сөздер

зат есім

сын есім

сан

есім

етіс

тік

ыстық

 

 

 

 

қуанды

 

 

 

 

төртеуі

 

 

 

 

сабақ

 

 

 

 

жүрді

 

 

 

 

бала

 

 

 

 

алты

 

 

 

 

жіңішке

 

 

 

 

 

Берілген өлең жолдарын бірге қайталаймыз

Оқушылар бұлттағы тапсырмаларды орындай отыра, бүгінгі тақырыпты анықтайды. Бір-біріне жылы лебіздер айтып, сабақты бастайды. Күннің шуақтары ретінде өз қолының таңбасын жапсырады.

 

 

 

 

 

 

 

 

Тапсырма: 1. Көз сөзінде к әрпінің орнына с әрпін жазып оқы. сөз

2. Ыратпат сөзін керісінше оқы. таптары

3. Етістіктің

2*6=12 е 8*9=72 т

9*8=72 т 8*5=40 і

5*8=40 і 7*4=28 к

6*4=42 с 72/9=8 т

40/8=5 і

7*5=35 ң

4. жіктелуі

6*7=42 ж 6*2=12 е

40/40=1 і 3*6=18 л

28/7=4 к 9*7=63 у

72/8=9 т 40/5=8 і

 

Сөз таптары жайында оқушылар ой бөліседі.

Бейне сұрақта қазақ мектеп – интернатының 4 сынып оқушысы Талипбаева Аружан берілген сұрақтарға жауап алады. Оқушылар сұрақтарға жауап бере отыра, өз білімдерін пысықтайды.

 

 

Просмотр содержимого документа
«Хандық дәуір әдебиеті»

?аза? ?деби тіліні? с?здігі

8 – 9 том

Нысан?алиев Данияр

?ай 1.зат.жерг.Те?іздегі ?лкен тол?ын.?айды? болатынын балы?шылар к?нілгері біліп отырды. (?аз. тілі. диалек.с?здігі).

?ай 2. Есім.

1.Біры??ай нысандарды? ішінде на? ?айсысы екенін ай?ындау ?шін берілетін, ?айсы деген ма?ынада?ы с?рау есімдігі.?м жабы?тым,?м жалы?тым,С?йеу болар ?ай жігіт, К??ілден кеткен со? тыным? Абай, тол.жин.

2.?андай, ?ай. ?ай ?ылымды білсе?із де ?азір оны елге жай, ??ры ішінде кеткенінше пайдалысын ?згелер ( Ш?к?рім, ?ле?, поэм.). ?ай халы?та алса? та, оны? ертеден келе жат?ан дет салты, ырым к?десі бар. ( М. ?абдуллин , ?аз.ауыз.?дебиеті).

3. ?ане, айтшы біреуін, к?рсетші деген ма?ынада ?олданылады. Кісі айтпа?ан с?з бар ма, Тегіс ??ар ? а й ??ла?? ( А.Тол.жин.).

?ай к?ні. С?йл.Осыдан біраз к?н б?рын.?ай к?ні ?алада о?уда ж?рген баламыз келіп, м?ре-с?ре боп ?алды?.

?айбана сын.жерг. ?атарда?ы ?арапайым жай. Біреуді? к?йігіне, ?ай?ысына орта? болу немесе ?айбана біреуді? ?уанышына ?уану жігітті? жігіттігін, азаматты?ын к?рсетеді. С.Ба?бергенов.Кентау.

?айбарт. зат.жерг.?тірік,?сек.Кісі сыртынан ?айбарт айту наданды?ты? белгісі. ?аза? тілі,айма? с?здігі.

?айбір1 есім 1.Нендейбір,?аншалы?ты.Барары? ондай ша?та орман іші Мен бай??с, орманда ?скен ?ай бір кісі. С.М??анов, Шы?нан шы??а.Желмая, ж?йрік Тайбурыл Берсе деп бір с?т ?анатын, ?иялшыл албырт ?айбір ?л арманда ?ана ?алатын.Ж.Молда?алиев,Жиырма бес.

?айбір 2 сын.жерг.Ы??айлы, икемді. Мына ж?шікті алып ж?руге ?те ?айбір екен. ?аза? тілі.айма?.с?здігі.

?ай?ы – жара. Зат. ?асірет, м??,шер.?а??ып жал?ыз айдалада, Айдалада ?ал?анда, Анам ?ліп ?ай?ы – жара Бар денемді ал?анда.Ж.Саин,Та?д.

?ай?ызіл. Зат. ?асірет, ауыртпалы?,м??.Жауынгер дос то?тау айт?ан ?ай?ы – зілім же?ілдетіп ?зіл о?ын о?тап айт?ан Бар ж?баныш тегін кетіп.Ж.?мірбеков.

?ай?ы- азап. Зат. ?асірет, ?иыншылы?, Артымда ?алды ?ай?ы – азап, алдымда к?дік,уайым. Б.Ыс?а?ов,Москва.

?ай?ыарман. Зат. ?ай?ысы мен арманы, арманда кеткен ?міті, ?асіреі мен ?міті.А?тарма? ?ай?ы – арманды ?ыз алдында,

Жа?ындап жарылу?а іші тол?ан.

Алдында а??у ?ызды? ж?з ??былып,??рбан ?ылып жолы?а. ?ашы?ты? дастан.

?ай?ы?ам. Зат.к?не. ?ай?ы – ?ам м??зар. Сені табар халім жо?, ?ай?ы – ?ам?а бат?аным, ??рбан ?ылып жолына. ?ашы?ты? дастан.

?ай?ыры??ы сын. К??іл – к?йі ?амы?ы??ы, жабыра??ы.Мектепке алын?анына ?уануды? орнына, Бахи ?азір ?ай?ыры??ы. ?. Ж?малиев, Жайса? жан.

?ай?ышер. Зат. ?асіретті к??іл к?йігі, м??, зар. ?анаттан ??йры? айырылды, ?анды к?з ?ай?ы ?ара кер. ?ара б?лттай ?ай?ы шер Дулат Бабатай?лы Замана.

?ай?ышемен. Зат. К?йік, м??. ??гіме емес ах десе а?тарылар жасты? ша?ын жалма?ан ?ай?ы - шемен.

Ж.С?тібеков. Далада.

?ай?айы??ы сын. Кейін ?арай иі?кі, аздап шал?айы??ы, ?ай?ы.

?ай?аландат ет.Те?селту,т?лтіректету.

?ай?алат ет. Ернеуінен асыра, ш?пілдету. Сары ?ымыз болмаса да,к?же ?аты? шщылауын ?ай?алатып ?кеп ?олына ?статты. Ж.Мусин. ?міт.

?айлашар?ы. Зат. Ескі.кіт. Айласыз, амалсыз. Бір на?ыл с?з ?рнек бар , Ерге он т?рлі ерлік бар, Бірі к?ш, то?ызы т?сіл деп, ?ара к?шпен ?айласыз. Н.Байм?ратов. Ер Т?леген.

?айлашы. Зат. ?айламен жер, кен ?азатын ж?мысшы. Екі ?айлашы шарта ж?гінген, кеудесінен жала?аш, алдарында?ы ??мір ?абыр?асын жантая беріп, ??лаштай ?рады. ?. М?стафин, ?ара?аны.









































Этимологический словарь тюркских языков

Т?рік тіліні? этимологиялы? с?здігі

Манапова М?лдір



I ?АЙ кир,каз,ккал,тат,баш.диал.Б?? 127,уз,?йг,диал. Мал.Уя 158, лоб.,сюг.,алт,.Баск. ТУБА 121,(кир=каз)

  1. ?АЙ. Турк.; ?ай тур. Диал. DD 2, 854, DS 2695, тат. диал. Тум. 3 с 344, Р3 ( ОСМ), Бут. 30 (тур.,чаг.) Абу Н. 74 , ТС 2366 ( 13-14ВВ) , зен. 687 (Вост. - тюрк.), Раб. С. 413,Абуш.327; ?аб дтс 404,брок. 140, . 247, диз.54.,кас Р 346-347 ( САГ.)

  2. – ддс404, брок.140, Д. 247, ДИЗ.55.

  3. ?айы – тс 2366, зен 687, (Вост.- тюрк.),314.

  4. ?айы - 1 кир..; хады – тув.;

  5. ХАТА: - як.

  6. В формах первой рубрики отражено соответстве ауслаутных й ~б

  7. с-т. Праформа слова обычно восстановливается в виде *?а:б ( см.217б,сл.593 а ) , хотя первичный долгий в турк. Не отмечен.

  8. Непогода – зен.; ненастье – хак. ( в составе хас – к?н), Р346-347 ( САГ) ; Буря – турк; тур, диал . ДД, Буд ( тур) брок. ( снежная) , диз. , ТС: буран – дтс.пурга – турк. , дтс; вьюга – турк.

  9. Замерзать , погибать в буран, пургу – во всех источниках;

  10. Буря – бам: вьюга – зен., Дождь со снегам – зен.: Ливень, дождь – тс

?ай и ?айы представляют собой омоморфные образования, о которых см.сев. Аи 359 и сл . ?а - ?ай и ?а. - К.Брокельман сопоставлял с ?а.р снег ( 147Д,брог, 140), рассматривая б как особый формат ( брог 34), но не определяя семантики * ?а.

?айы, видимо , имя с афф. - ы, - ы?, образованное от глагола * ?ай - * ?айы – подниматься ( о буря) вюге, ср. Тув. Хат+ы дуть ( о ветре) и як.

Формы первой рубрики - хронологический более новые по сравнению с формами второй рубрике, которые , помимо помятников, засвидетельствованы в туб.,тоф и як. Языках, сохраняющих многие архаизмы. К тому же формы второй рубрике фонетический ( ?айу - ?ан у, ?ану) и структурно ( ?аиу – ?айы - хая) разнородный. Примечательно и паралельное такач схема раннего развития местоименной основы * ?а ( а не вторичных ?ай-?ай ) :

  1. * , * ?ан - ( косвенная основа ) , откуда такие падежные формы , как канд где, куда, где;

  2. ?айу - ?ану, ?ану где иу - ну – н у – какой то значимый элемент ( СР.выше мнение банга) и откуда 1 . падежное формы кажуда где, кажуда куда, кажудин откуда.2. . ?ай ( с утраченным конечным гласным и восходящие к нему падежное формы типа тат . Диал. ?аиа где 226.

  3. ?айы , где - ы либо преосмысленной как афф. Принадлежности элемент – иу, либо подленный афф. Принадлежности , присоединяемой к ?ай ( ?аиу). В пользу последней трактофки - ы говорит яг. Форма хая, а также тув. ?айызы которой из.

Вопрос об истории производных от * ?ан - ,?аиу и ?ай. В разговорных тюрк , языках и писменной литературной традиций почти не изучался ( СМ . Лич обстоятельную работу А.Груниной « Из истории вопросительных местоимение и их производных в турецком языке) ( вопросы тюркологи ) . Баку 1971, с 265 – 273) См . Еще ?алай как , какой, ?ач сколько ? хайсы какой , которой , ха?ы где, хачан когда. - лл.л

Производными от * ?ай – или ?ай , вероятно , является. Кир . Глаголы ?айы? - сильно замерзнуть и ?айы – сильно зяпнуть , мерзнуть, и житься от холода. К* ?ай – восходить и хак? саг. Хаспа * хас - * хас + м – па ( ср.хаг.хайын-бушеват, мести, где уже выступает не законномерная для хакасского основа с й - хай и) - лл

  1. скибаться , гнутьсягнуть, сгибать - .

  2. поворачиватьуигг.диал

  3. сколоняться , перходть ( на сторону) - тур., обращаться к чему, склонятьсядтс. Придерживатьсядтс

  4. обращать внимание - хаг. , дтс, . Дтс. Отзываться, сочуствоватьдтс., сожолеть , печалитсядиз.,

  5. отказатьсятур. , тур. Диал. ДД, дс ( от слова) ,

обходить, пройти мимо- тув. ,

?ай и ?айы представляют собой омоморфные образования, о которых см.сев. Аи 359 и сл . Примечательно и паралельное такач схема раннего развития местоименной основы * ?а ( а не вторичных ?ай-?ай ) :



в пользу последней трактовкий - говорит яг. Форма хайа ( в якутском ы а наблюдается в афф принадлежности 3 лица) А также туб . Хайызы который из ( ср с тем же значением в дтс 408)