Тема: механические волны. Звуковые волны. Скорость звука.

“Mexanik to’lqinlar. Tovush to’lqinlari. Tovush tezligi”

Mavzusidagi nazariy mashg’ulotining texnologik xaritasi

1-Ilova

Mavzu: Mexanik to’lqinlar. Tovush to’lqinlari. Tovush tezligi.

Rеja:

Reja:

1. . Mexanik to’lqinlar.

2. Ko’ndalang va bo’ylama to’lqinlar.

3. To’lqin uzunligi, uning tebranish davri va chastotasiga bog’liqligi.

4. Tovush to’lqinlari. Tovush tezligi, qattiqligi va balandligi

Tayanch tushunchalar:

To’lqinlar; to’lqin xarakteristikalari; to’lqinning qaytishi va sinishi; tovush tezligi; tovushning intensivligi; tovushning qattiqligi;

MASHG’ULOT SHIORI:

Adolatga intilish, xalqimiz ma’naviy-ruhiy dunyosiga xos muhim xususiyatdir.

I.A.Karimov

2-Ilova

1-Slayd

Mexanik to’lqin deb, mexanik tebranishlarning elastik muhitda tarqalish jarayoniga aytiladi.

To’lqinlar tebranish va tarqalish yo’nilishining o’zaro munosabatiga qarab ikki turga bo’linadi: bo’ylanma va ko’ndalang

Bo’ylama to’lqin deb, muhit zarralari harakati tebranish tarqalishi bo’ylab bo’ladigan to’lqinga aytiladi.

Ko’ndalang to’lqin deb, muhit zarralari harakati tebranish tarqalish yo’nalishiga ko’ndalang bo’lib tarqaladigan to’lqinga aytiladi.

To’lqin sirti deb, bir hil fazada tebranayatgan nuqtalarning geometrik o’rniga aytiladi.

To’lqin uzunligi deb ataluvchi kattalik- muhitning hususiyatiga va tebranish chastotasiga bog’liq ravishda to’lqin sirtining, ya’ni to’lqin fazasining bir davr ichida siljishni xarakterlaydi.

To’lqin uzunligi deb, bitta nurda yotgan bir xil fazada tebranayotgan qo’shni nuqtalar orasidagi masofaga aytiladi va quyidagi formula bilan hisoblanadi.

3-Slayd

Tebranishlarning fazalar farqi o’zgarmas bo’lgan to’lqinlar kogerent to’lqinlar deb ataladi.

Ikkita kogerent to’lqinlarning qo’shilish xodisaiga to’lqin interferensiyasi deb ataladi.

Tovush deb, insonning eshitish organida tovush sezgisini uyg’otuvchi bo’ylama mexanik to’lqinlarga aytiladi.

4-Slayd

Quyidagi to’rtta shart bajarilganda inson tovushni eshitadi.

1. Tovush manbai mavjud bo’lishi.

2. Tovush manbai va quloq orasuda elastik muhitning bo’lishi.

3. Tovush manbaining tebranish chastotasi 20Gs bilan 20 kGs orasida bo’lishi.

4. Tovush to’lqinlarining quvvati eshitish organida tovush sezgisini hosil qilishga yetarli bo’lishi kerak.

3-Slayd

4-Slayd

6-Slayd

Tovush asosiy topnining chastotasi (v₀) qancha katta bo’lsa tovushning balandligi shuncha yuqori bo’ladi

Chizmani tuzish qoidasi bilan tanishadilar. Alohida/kichik guruhlarda chizma tuzadilar: to’rt burchak markazida avval asosiy muammoni yozadilar. Uning yechish g’oyalarini esa, markaziy to’rtburchakning atrofida joylashgan sakkizta to’rtburchaklarga yozadilar. Markaziy to’rtburchakning atrofida joylashgan sakkizta to’rtburchaklarga yozilgan muammolarni, atrofida joylashgan sakkizta to’rtburchaklarning markaziga yozadilar, ya’ni gulning barglariga olib chiqadilar. Shunday qilib, uning har biri o’z navbatida yana bir muammodek ko’riladi;

“NILUFAR GULI” chizmasi:

Muammoni yechish vositasi. O’zida nilufar guli ko’rinishini namoyon qiladi. Uning asosini to’qqizta katta to’rt burchaklar tashkil etadi.

Tizimli fikrlash, tahlil qilish ko’nikmalarini eivojlantiradi va faollashtiradi.

Chizmani tuzish qoidasi bilan tanishadilar. Alohida/kichik guruhlarda chizma tuzadilar: avval asosiy muammoni (G’oya, vazifa) yozadilar, so’ngra kichik muammolarni ularning xar biridan esa, kichik muammoni batafsil ko’rib chiqish “kichik shoxchalarni” chiqaradilar. Shunga asosan xar bir g’oyalar rivojlanishini batafsil kuzatish mumkin

Ish natijalarini taqdimoti

“Nilufar” guli chizmasini tuzish qoidalari:

Amaliy nuqtai nazardan barcha g’oyalarni ixcham deb tasavvur qiling (bitta-ikkitasi bilan chegaralaning), bu ham aql uchun foydali mashq hisoblanadi.

Sizga katta qog’oz varag’i zarur bo’ladi. Doimo o’zingiz mushoxadalaringiz natijasini bir varaq qog’ozda ko’rish foydali hisoblanadi. Qarama-qarshi holda esa, sizga bir varaqdan boshqasiga sakrab yurishingizga va bunda zaruriy biror muhim narsani unutishingizga olib keladi.

“Nilufar” guli chizmasi uchun ekspert varag’i:

4

2

3

2

9

3

6

5

1

8

4

5

6

7

7

9

8

1

-To’lqinlarlarga xos tushunchalarni ayting?!